“NASZA MŁODSZA SIOSTRA” reż. Koreeda Hirokazu
Tematy, jakie porusza film: czym są rodzina, miłość, przyjaźń i bliskość; co to znaczy dobra i zła pamięć; rodzinna trauma; z czym wiąże się dojrzewanie i odpowiedzialność za innych; co oznaczają: wybaczenie, pojednanie, akceptacja i pogodzenie się z życiem, a także śmierć i odchodzenie.
Emocje, jakie porusza: przede wszystkim emocje pozytywne: wybaczenie, radość, miłość, czułość, życzliwość, nadzieja, błogość, odwaga. Ale też poczucie winy, żal, rozterka czy smutek. Ważne, że filmowe bohaterki na początku w ogóle nie rozmawiają o swoich emocjach.
Do kogo jest skierowany: do wszystkich, którzy mają dzieci ale też do dorosłych dzieci - czyli tych, którzy dorastali w rodzinach, gdzie rodzic lub oboje rodzice, byli nieobecni i niedojrzali, by je wychowywać. Rodziców, którzy nie chcieli wikłać się w codzienną opiekę i uciekali przed odpowiedzialnością. Film jest skierowany także do dzieci, których rodzice troszczyli się o nich aż za bardzo, trzymali je pod kloszem, nie przygotowując do dorosłego życia. To punkt wyjścia do rozmowy o rodzicielstwie i dzieciństwie. Terapeutycznie może być również ciekawy dla kobiet, które czują że nie dorosły do roli matki, pytanie czy są jakieś powody?
Dziecko w roli dorosłego
Koreeda kolejny raz podejmuje temat, który powtarza się w jego twórczości. Po filmie „Jak ojciec i syn” o trudnym dojrzewaniu, odpowiedzialności i wypełnianiu dorosłych ról przez nieprzygotowane do tego rodzeństwo. Opowiada o opuszczonych przez rodziców dzieciach, które próbują stworzyć namiastkę rodziny. Matka pojawia się w tym filmie na chwilę, by udowodnić swoją niedojrzałość. Reżyser sam wychowywał się bez ojca. Dlatego musiał wcześnie dorosnąć i wejść w rolę rodzica, którego sam potrzebował. Podobnie, rodzice głównych bohaterek rozwiedli się. Od piętnastu lat nie utrzymują z nimi kontaktu. Najstarsza, prawie trzydziestoletnia pielęgniarka uwikłana w nieszczęśliwy romans z żonatym pediatrą, opiekuje się młodszymi siostrami. Nie wyszła za mąż, nie ułożyła sobie życia osobistego. Relacje sióstr ulegają zmianie, gdy decydują się przygarnąć nastoletnią przyrodnią siostrę, o której istnieniu dowiadują się na pogrzebie ojca.
Kilka lat temu w Japonii, pojawiło się określenie „ikumen“, na ojców którzy odpowiedzialnie wchodzą w rolę rodziców i spędzają z nimi bardzo dużo czasu. Są "ojcami-jak-matka". Niektórzy twierdzą, że to rodzaj mody. Jednak dzisiaj, terapeuci krytycznie odnoszą się do koncepcji tacierzyństwa, promując ojcostwo. Chodzi o to, żeby ojcowie nie kopiowali zachowania matek, tylko dawali dziecku innego rodzaju doświadczenia. A dzisiaj mężczyźni zawłaszczają coraz częściej pole, które należy do matek. Co ciekawe, terapeuta Jacek Masłowski mówi o tym, że mamy do czynienia z rywalizacją pomiędzy matką i tacierzyńcą, czyli matką w spodniach - o to, kto jest lepszą matką. W Polsce etos matki jest bardzo silny. Tymczasem ojciec jest albo wykastrowany, albo przemocowy, albo pije, albo umarł, albo się zabił, albo go nie ma. Skoro mężczyźni, już nie muszą zarabiać, z seksem kobiety dają sobie radę w pojedynkę, to mężczyźni zaczęli myśleć: to gdzie ja mam się teraz realizować? No i wpadli na pomysł, że wejdą w tą nisze, którą stworzyły im kobiety, bo poszły do pracy. W ten sposób, chcą budować swoje poczucie wartości i sens bycia facetem. Dzisiaj przychodzą do mnie na terapie mężczyźni, których ojcowie byli nieobecni - mówi Masłowski. A za jakieś dwadzieścia lat, na mojej kozetce, będą siedziały dzieci nieobecnych matek.
Dobra pamięć i zła pamięć. Czyli wino śliwkowe na pojednanie
Mamy tutaj motyw poświęcenia się, braku, utraty, kompleksu nieobecności rodziców. Ale też kult pamięci, tworzenie śladów i znaków, służących budowaniu zastępczych więzi. Narybek z ryżem, przypomina najmłodszej z sióstr jej ojca, z którym jeździła wspólnie na ryby. Na czym polega zła pamięć? Na tym, że na temat trudnych, rodzinnych spraw milczymy. Pewne rodzinne tematy są zakazane. Jednak o tym co trudne, da się porozmawiać jak człowiek z człowiekiem, bez niekontrolowanych emocji. Na tym polega dobra pamięć. Nie dzieje się tak od razu. Najmłodsza z sióstr czuje się winna, że jej matka ukradła innym ojca, rozbiła rodzinę. Jednak grzechy ojców nie spadają na dzieci. Najstarsza nie ma odwagi ułożyć sobie życia, czuje się zbyt odpowiedzialna za siostry. To rodzinne szczęście jest iluzją: na początku nikt nie mówi otwarcie o swoich uczuciach, nikt nie okazuje prawdziwych emocji. Dobra pamięć, to końcowa scena filmu, gdy siostry mówią: “tata był beznadziejny -Może jednak miał dobre serce? – Dlaczego tak myślisz? Bo zostawił nam cudowną młodszą siostrę”.
Pogodzenie się z życiem, z własnym losem i ze śmiercią
To również historia o akceptacji. Właścicielka restauracji zdaje sobie sprawę z tego, że umiera, ale nie buntuje się. Zazdroszczę twoim rodzicom, bo stworzyli taki skarb, mówi do najmłodszej siostry - skupiając się na tym, co w życiu pozytywne. Tego buntu nie było również w ojcu kobiet - gdy umierał, zachwycał się pięknem kwitnącej wiśni. Buntu nie ma też w najmłodszej siostrze, która przyjmuje swoje niełatwe życie takim, jakie jest. Jednak najstarsza, nosi w sobie zadrę, ból i nienawiść, przez co nie jest w stanie pójść dalej. Okazuje się, że wchodzenie w dorosłość, to godzenie się z tym, że wszystko to, co zostawiają nam po sobie w spadku rodzice, trzeba posprzątać i odciąć się od tego, żeby móc się w pełni uniezależnić.
Inne filmy o podobnej tematyce: wcześniejsze filmy Koreedy: „Jak ojciec i syn”, „Dziecięcy świat”, „Manbiki Kazoku” ale też dokument “Komunia” Anny Zameckiej, gdzie superbohaterka Ola, opiekuje się młodszym, autystycznym bratem. Lub drugoplanowy wątek dziecka, które musiało dorosnąć i rodziców oderwanych od rzeczywistości, w filmie „53 wojny” Bukowskiej. Na przeciwległym biegunie wybaczania, znajduje się najnowszy film o tym co się dzieje, gdy nie potrafimy wybaczyć i szukamy zemsty – film Garrone “Dogman”.
Autor: Martyna Harland. Tekst opracowany w ramach kurs doskonalącego WYCHOWANIE W KINIE dla Warszawskiego Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Nowych Horyzontów Edukacji Filmowej.
Podziel się
